Halide Edip Adıvar’ın çok okunan romanı olan Ateşten Gömlek önemli klasikler arasında yer alıyor. Bu romanı aynı isimle Yakup Kadri de yazmak istemiş ama Halide Edip daha erken davrandı.
Türk edebiyatının iki önemli ismi Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Halide Edip Adıvar, iki yakın dost yazar olmasıyla bilinir. Kurtuluş Savaşı’ından sonra edebiyatımızda savaş ve milli ruh temalı pek çok eser yazıldı ama bunlardan en bilineni ise kuşkusuz Halide Edip Adıvar’ın Ateşten Gömlek romanıdır.
Bu romanla Milli Kurtuluş Savaşı’nın destansı öyküsünü anlatan Adıvar, Cumhuriyet döneminin en üretken yazarlarının başında geliyor.
Fakat bu romanın başka bir hikayesi daha var. O da şu: Yakup Kadri Karaosmanoğlu aynı isimle böyle bir romanı yazmak istemiş ve hatta bu fikrini Halide Edip’e de açıklamış.
Bunun üzerine Halide Edip romanı yazdıktan sonra aynı isimle piyasaya dürünce Yakup Kadri’ye özür mahiyetinde bir mektup yazdı.
Halide Edib Adıvar, ilk defa 1923’te, Teşebbüs Matbaası’nda basılan romanı Ateşten Gömlek’e Yakup Kadri’ye yazdığı açık mektupla başlar. Çünkü Ateşten Gömlek isimli bir roman yazma fikri ilk önce Yakup Kadri’nin aklına gelmiştir. Halide Edib, mektubunda Yakup Kadri’den hem af diler, hem teşekkür eder, hem de bu isimden niçin vazgeçemediğini anlatır.
İşte o mektuptan bölümler ve Halide Edip’in özrü…
“Yapmayın başka isim mi yok”
“Anadolu hayli buhranlı günler geçiriyordu. Anadolu harekâtının doğuş günlerindeki ruhların sıkışıklığı, çırpınması ve trajedisi artık geçmiş gibiydi. Havada daha olgunlaşmış ve çetin bir ihtilal ve savaş kokusu vardı. Bununla birlikte siz eski günleri sezmiş olacaksınız ki birdenbire bütün bu isimsiz şeyleri bir cümle içinde topladınız ve bana dediniz ki: Ben Ateşten Gömlek’isminde bir Anadolu romanı yazacağım. Ben biraz sizi arkadaşça üzmek için, Ben de bir Ateşten Gömlek yazacağım, dedim. Siz yarı ciddi yarı şaka, yapmayınız, başka roman ismi yok mu dediniz.”
“Dürüst bir meslektaşım”
Adıvar devamla; Ben ondan sonra Anadolu’ya bakarken, Anadolu’yu hissederken sadece Ateşten Gömlek diyorum. Sizin bu kadar başarıyla bulduğunuz ismi almayı düşünemeyecek kadar dürüst bir meslektaştım. Yalnız sizin o dam altındaki küçük odaya çekilip de ‘Ateşten Gömlek’i yazdığınız zamanlar bende bir çocuk merakı uyanıyordu.”
“Senden af diliyorum”
“Ankara’ya uzun bir izinle döndüğüm günlerde birdenbire eski zamanların roman yazmak hummasına tutuldum. Karşıma birdenbire çıkan Peyamiler, İhsanlar, Ayşeler bir çocuk ısrarıyla hikâyelerine Ateşten Gömlek diyorlardı. Bu inatçı çocuklara bu ismi kullanmak doğru olamayacağını o kadar söyledim; o kadar başka isimler buldum; beni dinlemediler. İnsan, romanına koyduğu insan simgelerinin elinde esir olduğunu benim kadar siz de bilirsiniz. Size de bu kadar Anadolu’ya yakışan ve kendi başına bir şaheser olan isim için teşekkür etmek ve sizden af dilemek isterim”
Sayfa: 253
“Benim kabahatim değil”
“Yakup Kadri Bey. İsmin gücü eserden sağlam olması benim kabahatim değildir. Benim Ateşten Gömlek’i eğer zaman söndürüp bir tarafa atmazsa Türk romanları arasında iki tane Ateşten Gömlek olacak. Belki elli sene sonra bir kütüphane rafında yan yana oturacak olan bu iki kitap Hans Andersen’in masallarındaki gibi belki dile gelir, birbirlerine geçmiş günleri söylerler. Kim bilir, o uzak gelecekte Türk gençliğinin sırtındaki Ateşten Gömlek ne kadar bizimkilerden başka olacaktır…”
