Ticaret Bakanlığı, gümrüklerde gerçekleştirdiği denetimlerde usulsüz işlemlere geçit vermedi. Yılın ilk çeyreğinde yapılan sonradan ve ikincil kontrol denetimleri sonucunda toplam 2,9 milyar lira tutarında ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlendiği açıklandı. Bu rakam, geçen yılın aynı dönemine göre %218'lik bir artış gösteriyor. Peki, bu denetimler nasıl yapılıyor ve hangi firmalar hedefte?
Sonradan Kontrol Puanlama Sistemi (SKPS) Nedir?
Bakanlık tarafından geliştirilen Sonradan Kontrol Puanlama Sistemi (SKPS), dış ticaret yapan firmaların son üç yıllık gümrük işlemlerini detaylı bir şekilde inceleyen ileri analitik teknolojilere sahip bir sistemdir. Bu sistem, onlarca risk kriterini kullanarak firmaları analiz eder ve "sonradan kontrol denetimine" tabi tutulacak firmaları otomatik olarak skorlar. Yani, riskli görülen firmalar daha sıkı denetleniyor.
SKPS'nin çalışma prensipleri:
- Firmaların son üç yıllık gümrük işlemleri incelenir.
- Onlarca risk kriteri kullanılır.
- Firmalar otomatik olarak skorlanır.
- Yüksek skorlu firmalar denetime alınır.
Yapay Zeka Destekli İkincil Kontroller
Sadece SKPS ile sınırlı kalınmıyor. 18 bölge müdürlüğündeki kontrol şubeleri aracılığıyla son üç yılda tescil edilen gümrük beyannameleri de ikinci kez kontrol ediliyor. Bu beyannameler, yapay zeka destekli sistemler tarafından sürekli olarak taranıyor ve şüpheli görülenler ikincil kontrol incelemesine alınıyor. Bu sayede, olası usulsüzlükler daha hızlı ve etkin bir şekilde tespit edilebiliyor.
İkincil kontrollerde dikkat edilenler:
- Gümrük beyannamelerinin doğruluğu
- Eşyanın tanımı ve değeri
- Vergi ve harçların doğru hesaplanması
- Gümrük mevzuatına uygunluk
Devletin Gelir Kaybı Önleniyor
Ticaret Bakanlığı'nın açıklamasına göre, bu denetimlerin temel amacı gümrük ve dış ticaret mevzuatına uyumu sağlamak, vergi gelirlerini korumak ve usulsüz işlemlere karşı caydırıcı bir rol üstlenmektir. Riskli firmalar ve şüpheli işlemler tespit edilerek, haksız kazanç elde eden firmalara gerekli yaptırımlar uygulanmaktadır.
Bakanlık açıklamasında şu ifadelere yer verildi: "Tüm bu çalışmalar ışığında, sonradan ve ikincil kontrol denetimleri neticesinde 2024'ün ilk üç aylık döneminde sonradan kontrol kapsamında yaklaşık 600 milyon lira, ikincil kontrol kapsamında yaklaşık 2,3 milyar lira olmak üzere 2,9 milyar lira tutarında ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenmiştir. İkinci kontrol kapsamında ise 2 bin 578 firma tarafından tescil edilen 3 bin 826 beyannameye karar düzenlendi. Söz konusu inceleme ve denetim faaliyetleri kapsamında, usulsüz işlem tesisiyle haksız kazanç sağlayan firmalar tespit edilerek devletimizin gelir kaybının önüne geçilmeye devam edilecektir."
Sıkı Denetimler Devam Edecek mi?
Ticaret Bakanlığı'nın gümrüklerdeki sıkı denetimlerinin önümüzdeki dönemde de devam etmesi bekleniyor. Yapay zeka ve analitik sistemlerin kullanımıyla denetimlerin daha da etkin hale getirilmesi hedefleniyor. Bu durum, dürüst ve yasalara uygun ticaret yapan firmalar için olumlu bir gelişme olarak değerlendirilirken, usulsüzlük yapmaya çalışan firmalar için ise caydırıcı bir etki yaratacaktır.
